§ 4. ԱՐԵՎՄՏՅԱՆ ՀԱՅԱՍՏԱՆԸ
XIX ԴԱՐԻ ԱՌԱՋԻՆ ԿԵՍԻՆ
Վարչական բաժանումը: Օսմանյան տիրապետության տակ գտնվող Արևմտյան Հայաստանը բաժանված էր Էրզրումի (Կարին), Վանի, Կարսի, Ախալցխայի, Դիարբեքիրի և Սեբաստիայի նահանգների (վիլայեթ, փաշայություն)։ Կիլիկիայի տարածքը հիմնականում ընդգրկված էր Ադանայի ու Մարաշի նահանգներում։ Նահանգապետ–փաշաներից ամենաազդեցիկը Էրզրումի փաշան էր, որ կրում էր սերասկյար տիտղոսը:Յուրաքանչյուր նահանգ կամ փաշայություն բաժանված էր սանջակների (գավառներ):Հայ իշխանական տների շառավիղներն իրենց կիսանկախ վիճակը պահպանում էին Սասունում, Մուշում, Մոկսում, Զեյթունում։1806–1812 թթ. ռուս–թուրքական պատերազմը:XIX դարի առաջին ռուս–պարսկական պատերազմի ժամանակ Ֆրանսիայի դրդմամբ Օսմանյան կայսրությունը 1806 թ. դեկտեմբերին պատերազմ սկսեց Ռուսաստանի դեմ։։ 1807 թ. հունիսի 18–ին Ախուրյանի մոտ՝ Փոքր Ղարաքիլիսա գյուղում, տեղի ունեցած ճակատամարտում նրանք պարտության մատնեցին թուրքական զորքերին։Ռուսաստանի հաջողությունները ստիպեցին օսմանյան Թուրքիային 1812 թ. մայիսին հայազգի դիվանագետ Մանուկ բեյի աջակցությամբ Բուխարեստում կնքել հաշտություն:1828–1829 թթ. ռուս–թուրքական պատերազմը և արևմտահայությունը։1828 թ. հունիսին ռուսական բանակը գեներալ Ի. Պասկևիչի հրամանատարությամբ անցավ Ախուրյան գետը և շարժվեց դեպի Կարս։ Ռուսները և նրանց հետ ևս մի քանի հազար հայ կամավորներ պաշարեցին Կարսի բերդը և հունիսի 23-ին գրոհով տիրեցին Կարսին։Դրանից հետո ռուսական զորքերը հուլիս–օգոստոսին գրավեցին Ջավախք գավառը՝ Ախալքալաք կենտրոնով, Ախալցխան ու Արդահանը։։ 1828 թ. օգոստոսին ռուսական զորքերի Երևանյան ջոկատը տեղացի հայերի աջակցությամբ գրավեց Բայազետի ու Ալաշկերտի գավառները։Անգլիայի հրահրմամբ 1829 թ. փետրվար–մարտ ամիսներին թուրքական զորքերը, մեծ ուժեր կենտրոնացնելով Կարինում, հարձակման անցան Կարսի և Ախալցխայի ուղղությամբ։ 1829 թ. ռուսական զորքերը գրավեցին Կարինը, Խնուսը, Մուշը, Բաբերդը, Օլթին և այլ վայրեր։ Ադրիանուպոլսի պայմանագիրը։ Արևմտահայերի զանգվածային վերաբնակեցումը։ 1829 թ. սեպտեմբերի 2–ին Ադրիանուպոլսում կնքվեց հաշտության պայմանագիր։ 1829–1830 թթ. Կարինի, Կարսի, Բայազետի շրջաններից Ռուսաստանի տիրապետության տակ անցան շուրջ 75 հազար հայեր։
Հարցեր
Պատրաստվե՛ք և ներկայացրե՛ք 1806-1812 թթ. և 1828-1829 թթ. ռուս-թուրքական պատերազմները։
1806–1812 թթ. ռուս–թուրքական պատերազմը:XIX դարի առաջին ռուս–պարսկական պատերազմի ժամանակ Ֆրանսիայի դրդմամբ Օսմանյան կայսրությունը 1806 թ. դեկտեմբերին պատերազմ սկսեց Ռուսաստանի դեմ։։ 1807 թ. հունիսի 18–ին Ախուրյանի մոտ՝ Փոքր Ղարաքիլիսա գյուղում, տեղի ունեցած ճակատամարտում նրանք պարտության մատնեցին թուրքական զորքերին։Ռուսաստանի հաջողությունները ստիպեցին օսմանյան Թուրքիային 1812 թ. մայիսին հայազգի դիվանագետ Մանուկ բեյի աջակցությամբ Բուխարեստում կնքել հաշտություն:1828–1829 թթ. ռուս–թուրքական պատերազմը և արևմտահայությունը։1828 թ. հունիսին ռուսական բանակը գեներալ Ի. Պասկևիչի հրամանատարությամբ անցավ Ախուրյան գետը և շարժվեց դեպի Կարս։ Ռուսները և նրանց հետ ևս մի քանի հազար հայ կամավորներ պաշարեցին Կարսի բերդը և հունիսի 23-ին գրոհով տիրեցին Կարսին։Դրանից հետո ռուսական զորքերը հուլիս–օգոստոսին գրավեցին Ջավախք գավառը՝ Ախալքալաք կենտրոնով, Ախալցխան ու Արդահանը։։ 1828 թ. օգոստոսին ռուսական զորքերի Երևանյան ջոկատը տեղացի հայերի աջակցությամբ գրավեց Բայազետի ու Ալաշկերտի գավառները։Անգլիայի հրահրմամբ 1829 թ. փետրվար–մարտ ամիսներին թուրքական զորքերը, մեծ ուժեր կենտրոնացնելով Կարինում, հարձակման անցան Կարսի և Ախալցխայի ուղղությամբ։ 1829 թ. ռուսական զորքերը գրավեցին Կարինը, Խնուսը, Մուշը, Բաբերդը, Օլթին և այլ վայրեր։ Ադրիանուպոլսի պայմանագիրը։ Արևմտահայերի զանգվածային վերաբնակեցումը։ 1829 թ. սեպտեմբերի 2–ին Ադրիանուպոլսում կնքվեց հաշտության պայմանագիր։ 1829–1830 թթ. Կարինի, Կարսի, Բայազետի շրջաններից Ռուսաստանի տիրապետության տակ անցան շուրջ 75 հազար հայեր։